Słowacja księdza prezydenta. Jozef Tiso 1887-1947

Kim był ksiądz Tiso, przywoacute;dca ruchu ludackiego ndash; fanatykiem czy oportunistą?
Jak to możliwe, że katolicki duchowny został partyjnym aktywistą, a w końcu ndash; prezydentem?
Jak godził chrześcijańskie wartości z fascynacją faszyzmem?
Czy deportując do Rzeszy tysiące słowackich Żydoacute;w, wiedział, że posyła ich do komoacute;r gazowych?

Choć został skazany za zbrodnie wojenne, słowaccy historycy spierają się o ocenę jego działalności. Spuścizna archiwalna po procesie Jozefa Tisy do dziś nie została opracowana.

"Byłoby wielkim uproszczeniem (a także ułatwieniem), gdyby historyczne postacie były wyraźnie jednoznaczne ndash; w stu procentach dobre albo złe. Tak na świecie nigdy nie bywa. Na tym polega dramatyzm historii. (...)
Niniejsza książka będzie smutną opowieścią o patriotyzmie, ktoacute;ry zszedł w ciężkich czasach na manowce." - fragmenty wstępu

"Biografia Tisy to doskonały przykład tego, jak bardzo korumpującą moralnie ideologią był XX-wieczny nacjonalizm. Narodowe państwo katolickie nie miało nic wspoacute;lnego z katolicyzmem; religia była tylko wygodną fasadą dla ideologii. Nawet piękno goacute;r słowackich było jedynie surowcem dla propagandy. Od kultu swojskości i narodowej krzepy, od ideologii narodowej jedności do zbrodni droga była kroacute;tka ndash; i naroacute;d, ktoacute;ry nie miał w historii tradycji przemocy ani krwawych rzezi, przebył ją w ciągu kilku lat. Jak na ironię, patronował temu dobrotliwy ojciec narodu, subtelny intelektualista i wiejski proboszcz zarazem, profesor teologii, specjalista od moralności chrześcijańskiej ndash; ksiądz prezydent." - "Gazeta Wyborcza"

Książka "Słowacja księdza prezydenta. Jozef Tiso 1887-1947"
Andrzej Krawczyk