Polacy w wojnie secesyjnej 1861-1865

Niniejsza praca stanowi efekt wieloletnich badań rozpoczętych jeszcze w trakcie studioacute;w magisterskich. Jest to rozszerzona wersja rozprawy doktorskiej obronionej w 2013 r. na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Gdańskiego. To pierwsze od dawna dzieło całkowicie poświęcone udziałowi naszych rodakoacute;w w największym konflikcie, jaki dotknął kontynent amerykański (poprzednia publikacja autorstwa Mieczysława Haimana ukazała się w 1928 r.).

W odroacute;żnieniu od dotychczasowych tekstoacute;w, ktoacute;re dotykają tej tematyki, oproacute;cz opisu samego udziału Polakoacute;w w wojnie secesyjnej przedstawione zostały (na tyle na ile pozwala na to zachowany materiał źroacute;dłowy) także motywy, ktoacute;rymi kierowali się nasi rodacy opowiadając się po stronie Unii czy Konfederacji, w tym ich opinie na temat niewolnikoacute;w i niewolnictwa. Zaprezentowano sylwetki i poglądy polskich abolicjonistoacute;w ndash; tych znanych, jak np. Adama Gurowskiego, jak i zupełnie dotąd przemilczanych przez polską historiografię, jak np. Ernestyny Potowskiej-Rose. W pracy przybliżono także największe, choć praktycznie nieznane w krajowym piśmiennictwie polskie źroacute;dło z okresu wojny secesyjnej ndash; trzytomowy dziennik Adama Gurowskiego, stanowiący dobrą analizę wydarzeń wojny, szczegoacute;lnie w odniesieniu do prac administracji Lincolna, tak w polityce wewnętrznej, jak i zagranicznej. Oproacute;cz oczywiście dziejoacute;w służby polskich oficeroacute;w (Joacute;zefa Kargeacute;go, Hipolita Oladowskiego, Albina Schoepfa, Waleriana Sulakowskiego i innych) w miarę możliwości zrekonstruowano roacute;wnież procesy tworzenia oraz wojenne losy większych bdquo;polskichrdquo; jednostek, takich jak Legiony Polskie (płk. Włodzimierza Krzyżanowskiego i kpt. Aleksandra Raszewskiego) oraz Brygada Polska (Kacpra Tochmana).

Opracowując historie tych oddziałoacute;w, udało się dotrzeć do praktycznie nieznanych polskiemu czytelnikowi źroacute;deł archiwalnych, jak roacute;wnież publikacji źroacute;dłowych oraz materiałoacute;w prasowych pochodzących z okresu wojny secesyjnej. Udało się roacute;wnież opracować i przybliżyć losy także mniejszych jednostek, ktoacute;re tworzyli bądź ktoacute;rymi dowodzili Polacy (oczywiście na tyle, na ile pozwoliła kompletność i dostępność źroacute;deł). Szczegoacute;lnie owocne w tym względzie okazały się badania nad historią oddziałoacute;w ze stanu Missouri. Zaprezentowane zostały roacute;wnież sylwetki polskich dowoacute;dcoacute;w regimentoacute;w w U.S. Colored Troops. Tematyka tzw. oddziałoacute;w kolorowych w ogoacute;le, a przez to także Polakoacute;w służących w tych jednostkach, pozostawała i w dalszym ciągu pozostaje poza sferą zainteresowania polskich badaczy. Tymczasem to właśnie w oddziałach zorganizowanych z Afroamerykanoacute;w możemy znaleźć aż trzech polskich oficeroacute;w dowodzących, choćby przejściowo, regimentem.

Książka "Polacy w wojnie secesyjnej 1861-1865"
Piotr Derengowski