Handel i polityka handlowa Polski w XVI stuleciu

W dziełach, poświęconych historii handlu, głucho jest o dawnej Rzeczypospolitej Polskiej. W wielu z nich trudno doszukać się nawet wzmianki, a ci autorzy, ktoacute;rzy piszą o Polsce, nie wystawiają jej najlepszego świadectwa. Tak np. stary H. Scherer daje taką, bardzo znamienną syntezę znaczenia handlowego Polski:

"Rola Polski w historii handlu jest zushy;pełnie bierna. Żaden inny naroacute;d w Europie nie objawił tak mało zdolności do pośrednictwa i przemysłu. Polska nawet w czasie swojej potęgi i wielkości, gdy na południu sięgała Moshy;rza Czarnego a na poacute;łnocy Bałtyku, gdy w ten sposoacute;b łąshy;czyła warunki najbardziej przyjazne dla handlu, nie potrafiła wydobyć niczego z tych korzyści. Nie miała nigdy żeglugi; nie umiała wyzyskać, w interesie swego panowania, handlu morskiego Hanzy, ktoacute;ry dostał się w jej ręce przez zdobycie Prus Zachodnich w r. 1466 i Inflant w r. 1583, a przynajmniej zdobyć sobie na Bałtyku stanowiska, roacute;wnego innym państwom nadshy;morskim. Czym by się mogły były stać w innych rękach porty Ryga i Gdańsk, jako ujście takiej krainy, ktoacute;ra rozciągała się za nimi! Polska była, dzięki swemu zadziwiającemu systemoshy;wi rzecznemu i roacute;żnorodności swoich bogactw naturalnych, jednym z krajoacute;w, najszczęśliwiej położonych, o ile chodzi o rozshy;woacute;j czynnego handlu. Ale opłakany ustroacute;j, wojowniczy temshy;perament, brak zamiłowania do sztuk pokoju i pracy, sprowashy;dziły ją jako naroacute;d handlowy do roli bardzo podrzędnej".
W jaskrawym kontraście z tymi poacute;źniejszymi zapatrywashy;niami pozostają poglądy pisarzy z XVI i XVII wieku na znashy;czenie handlowe Polski dla oacute;wczesnego świata. Wydrukowany przez J. Korzeniowskiego memoriał z r. 1583, Informatio de rebus oeconomicis Poloniae, (napisany do użytku kurii pashy;pieskiej) uwydatnia mocno doniosłość wywozu z Polski, zwłaszcza zboża i innych płodoacute;w rolnych. J. B. Benesius przyshy;tacza w r. 1603 przykłady, jak Polska parokrotnie ratowała od głodu odległe nawet kraje. G. Rzączyński w swojej Hishy;storia Naturalis Curiosa Regni Poloniae przytacza wiele zdań, ktoacute;re Polskę stawiają w rzędzie potęg gospodarczych. Tak np. według Horna (Orbis politicus) Polska jest Egiptem Euroshy;py; według Callimacha (w mowie do papieża Innocentego), "nashy;rody i ludy nie skądinąd, a z Kroacute;lestwa Polskiego otrzymują uzupełnienie swojej żywności (...)". Polskę można nazwać żywicielką ziemi ndash; tak wyraża się Pomponius Mugerius w moshy;wie do Pawła V. Według Colosvarinusa, "Polska potężna broshy;nią i urodzajną glebą, ziemia do tego stopnia do wszystkich rzeczy dogodności ułożona i przystosowana, że bodaj czy moshy;żna znaleźć inną bardziej błogosławioną i szczęśliwą."

Książka "Handel i polityka handlowa Polski w XVI stuleciu"
Roman Rybarski